En basit haliyle ‘’piyasalar yapıcılardan ve alıcılardan oluşur.’’ diyebiliriz.  Henüz gerçekleştirilmeyen alış ve satış emirlerini yapıcılar tarafından yapılır. ( Örneğin; fiyatı 25.000’e ulaşırsa BTC sat. ) Bu durumda diğer kişilerin BTC alması kolay hale gelir. Bu durum bir diğer ismiyle likide yaratır. Alıcı adı verilen kişiler, anında alım işlemini yaparlar. Yani, alıcılar yapıcıların verdiği emirleri yapalar. Yapıcılar ve alıcılar güçlü borsaların vazgeçilmez bir yaşam kaynağıdır.

Bütün borsa türlerinde satıcılar ve alıcılar birbirleriyle eşleştirilir. Eğer satıcılar ve alıcılar birbirleriyle eşleştirmeselerdi bitcoin ve ethereum takası için sosyal medyadan herhangi birinin bu başvuruyu yapmasını bekleyebilirdiniz.

Likidite

Likidite dediğimiz kavram, elinizdeki bir varlığın çok kolay bir şekilde satılmasına verilen addır. Örneğin; altını kısa bir süre içinde nakit bir para ile takas edilirsiniz. Bu yüzden altının bir gramını likit bir kavram olarak değerlendirebiliriz.

Bu kavram da başka bir başlık daha vardır.  Ona da piyasa likiditesi denilir. Bu piyasa likiditesiyle varlıklarınızı adil bir para değeri üzerinden kolayca isterseniz alabilirsiniz isterseniz de satabilirsiniz. Bu sayede alıcılar ve satıcılar arasında yüksek bir arz-talep ilişkisi oluşur. Bu arz-takep ilişkisiyle ortaya alış-satış farkı çıkar. Alış-satış farkı dediğimiz şey en düşük alış fiyatıyla en düşük satış fiyatı arasındaki farkın az olmasıdır.

Likit olmayan piyasalarda ise bunlardan hiçbiri bulunmaz. Bir varlık satmak istediğinizde, varlığa yönelik bir talep bulamazsınız. Bu yüzden adil bir fiyata satış yapamazsınız. Genel olarak likit olmayan piyasalarda, alış ve satış farkı daha yüksektir.

Piyasa Yapıcılar Ve Alıcılar

 

Yapıcılar: Emir defteriyle bütün kullanıcıların alış ve satış teklifleri bir araya gelir. Emir defteri ile borsalar bir varlığın piyasa değerini hesaplar. İstediğiniz şekilde alış veya satış teklifi verebilirsiniz. Örneğin bu teklifleriniz; ‘’ 8.000 USD’ den 1600 BTC satıl al.’’ şeklinde olabilir. Bu teklifiniz emir defterine eklenecek ve fiyatı 8.000 USD’ ye geldiğinde ise teklifiniz gerçekleştirilecektir.

Bu işlemi kullanabilmeniz için yapmak istediğiniz işlemi emir defterine önceden talepte bulunmanız gerekir. Bu limit emirler sayesinde yapıcı olurusunuz.  Yani kendi ürünlerinizi raflara eklersiniz çünkü borsalar da aynı raflara ürün koymaları karşılığında müşterilerinden komisyon talep eden marketlere benzer.

Eğer büyük alım satım işleri yaparsanız bu işte uzmanlaşmış sayılır ve piyasada yapıcı rolü üstlenirsiniz. Büyük alım satım işleri yapmasanız da yani anında gerçekleşmeyen emir türlerini yapsanız da piyasada yapıcı olabilirsiniz.

Alıcılar: Yapıcılarda kullandığımız market örneğinden devam edelim. Örneğin; ürünlerinizi başka birinin gelip satın alması için rafa koydunuz. Bu durumda ürünlerinizi satın alan kişiler alıcılardır. Ancak burada bir ayrıntı vardır. Alıcılar, marketten konserve almayıp, sizin onlara sunduğunuz likiditeyi tüketirler. Bunu, emir defterine emir eklediğiniz zaman borsanın artmasıyla düşünebilirsiniz. Çünkü bu sayede kullanıcıların alım-satım işlemlerini yapmalarını kolaylaştırırsınız. Sizin ürünü rafa koymanız ve alıcıların da ürünü raftan almaları bu yüzden sizin sunduğunuz likitedir.

Başka bir örnekle bir alıcı, piyasa emriyle likiditenin bir kısmını kullanır. Piyasa defteri sayesinde talep ettiğiniz emirler anında gerçekleşir. Eğer piyasa emrini para borsalarında (Binance veya Kripto olabilir. ) alım satım yapma işlemi için verdiyseniz bu bir alıcı olarak hareket ettiğinizi gösterir. Alıcı olmak için sadece bunlar gerekmeyebilir. Çünkü isterseniz limit emirlerini kullanarak da alıcı olabilirsiniz. Alıcı olduğunuzu gösteren en önemli nokta başka birisinin emrini gerçekleştirmiş olduğunuzdur.

Yapıcı ve Alıcı Komisyonları

 

Kullanıcıların birbirleriyle eşleşmeleri karşılığında alınan komisyonlar, birçok borsanın gelirlerinin büyük bir kısmını temsil eder. Yani bir emir yarattığınızda ve o emir gerçekleştiğinde bu olay meydana gelir ve komisyon ödemeniz gerekir. Ancak ödenecek komisyon tutarı borsalar arasında farklılık gösterebileceği gibi yaptığınız işlemin büyüklüğüne ve rolünüze göre de değişiklik gösterebilir.

Borsayı likide ekleyen yapıcılara geri ödeme imkânı sunulur. Geri ödemeler oldukça faydalıdır. Sonuç olarak böyle bir platformda işlemlerin hızla gerçekleşmesi için imkân sağlanır. Bu yüzden de bu platform düşük likiditeye sahip bir platforma kıyasla daha ilgi çekicidir. Genellikle alıcılar satıcılardan daha yüksek bir komisyon öderler. Çünkü alıcılar, yapıcıların likiditeye sunduğu katkıyı sunamaz. Bu yüzden de yapıcı ve alıcı komisyon yapısı platforma bağlıdır demek yanlış olmaz.

Bütün bu bilgiler ışığında yapıcılar için emirleri yaratan ve bu emirlerin gerçekleşmesini bekleyen kullanıcılar diyebiliriz. Piyasa yapıcılarının likidite sağlayıcıları oldukları bilinen bir gerçektir. Borsalar, likide sağlayan yapıcılara daha düşük komisyon bedeli verirler. Bu sayede yapıcılar alıcılara göre daha az komisyon bedeli öder. Alıcıların ise bu likiditeden faydalanmasının nedeni varlıklarını kolayca alıp satabilmektir. Ancak daha yüksek tutarda komisyon bedeli öderler.