Automated Market Maker’in anlamı Türkçe’ye çevrildiğinde otomatik piyasa yapıcı demektir. Geleneksel yöntemde emir defterlerine kaydedilen her türlü işlemi, kendi kendine çalışan akıllı sözleşmelerle yöneten sistem AMM’dir. Piyasaya ve borsaya likidite sağlamak amacıyla kurulmuştur. AMM, genel olarak otonom alım satımı ve merkeziyetsiz kripto para borsalarında kullanılır. Alıcı ve satıcılar arasında olan eşleşmenin bir merkez veya otorite tarafından kontrol edilme gereksinimini ortadan kaldırır.

Otomatik piyasa yapıcı modeli, likidite havuzları oluşturarak akıllı kontratlar sunuyor. İşlemlerin emir defteri olmadan gerçekleşmesine izin veriyor. Geleneksel piyasa, yapıcı kişi, kurum ve kuruluşlara ihtiyaç kalmıyor. Emir defteri veya tahtaya gerek kalmadan likidite havuzları ile son fiyattan işlem yapılabiliyor.

AMM Nasıl Çalışır?

AMM’nin çalışması oldukça kolaydır. Geleneksel para borsalarında işlem yapmak için mevcut varlığı başka bir varlığa dönüştürmek için o işlemin tersini yapan başka bir kullanıcıya gerek duyulur. Borsa emir defterinde listelenen işlemlerden birbirine uygun olanlar eşleşir ve kullanıcılar arası takas gerçekleşir.

AMM ile çalışan platformlarda eşler arası sözleşme yerine eşten sözleşmeye isimli bir sistem kullanılır. Bu sayede eşleşmek için başka bir kullanıcı beklemeye gerek kalmaz. Bunun yerine protokol, otomatik olarak piyasa yapan akıllı bir sözleşme çalıştırır. Otomatik piyasa yapıcılar önceden hazırlanmış algoritmaları kullanarak varlıkların fiyatlarını belirler. Bu sayede daha hızlı ve kolay bir şekilde alım satım işleminin gerçekleşmesini sağlar.

AMM Modelleri Nelerdir?

AMM çeşitleri iki farklı gruba ayrılır. İlkinde likidite havuzlarını yalnızca profesyonel piyasa yapıcılar tarafından oluşturuluyor. Yani isteyen herkes likidite havuzu oluşturamıyor. İkincisinde ise sistem tamamen algoritmalar tarafından kontrol ediliyor. Bu modelde isteyen herkes likidite havuzlarına katkıda bulunabiliyor. Aşağıda bu iki model hakkında kısaca bilgi verilmiştir:

• Kyber Network: AMM modelinin ilk örneklerinden biridir ve yalnızca profesyonel kişiler tarafından yönetilir. 2018 yılında AMM ekibi ilk likidite havuzu örneğini kendi ekibiyle ve profesyonel piyasa yapıcılar ile oluşturmuştur. Bu yüzden Kyber’in likidite havuzlarına katılmak isteyen ve likidite sağlamak isteyen herkes katılamamaktadır.
• Uniswap: Tamamen algoritmik bir AMM yapısına sahiptir. Eylül 2019’dan bu yana hizmet vermektedir. İsteyen her kullanıcı elindeki tokenler ile Uniswap likidite havuzlarını katkı sağlayabilir. Uniswap’ın akıllı kontratı üzerinde değişiklik yapılamaz veya kontrol edilemez. Token işlemleri yalnızca havuzda bulunan iki token ile gerçekleştirilebilir.

Likidite Havuzu Nedir?

Likidite havuzunun anlamı alım satım yapan kişilerin karşı işlem yapabileceği büyük bir fon havuzu demektir. Likidite sağlayıcılar bu havuza fon ekler. Likidite sağlayıcılar, protokole likidite sundukları takdirde havuzlarında gerçekleştirilen işlemlerden pay alırlar. Likidite havuzuna fon eklemek oldukça kolaydır ve herkes yapabilir. Ödülleri protokol belirler. AMM’lerin çalışma şeklinden dolayı, bir havuz ne kadar fazla likiditeye sahipse büyük emirlerde de o kadar az kayma yaşanır. Bu da platformların hacmini artırır. Fiyat kayması AMM çeşitlerine göre değişiklik gösterse de önemlidir. Fiyatın değişmesi likidite havuzundaki tokenlerin oranının ne kadar değiştiğine bağlıdır. Oran çok değişirse fiyat kayması da çok olur.

Kalıcı Olmayan Kayıp Ne Demektir?

Geçici kayıp kripto varlıklarını bir likidite sağlayıcısı olarak merkezyetsiz borsalara eklemek ile onları cüzdanda tutmak arasında farklı ifade eder. Likidite olarak sağlanan paraların herhangi bir yönde farklılık göstermesi sonucu oluşur. Kripto paralar arasındaki farklılık ne kadar fazla olursa geçici kayıp da o kadar yüksek olur.

AMM’ler paketlenmiş jetonlar veya stabil coinlere benzeyen bir değere sahip jeton çiftleri ile çalışır. Çünkü parite arasındaki fiyat oranı düşük olursa kalıcı kayıp görmezden gelinebilir. Eğer oran değişirse likidite sağlayıcıları havuza para eklemek yerine jetonlarını elinde tutar.

Geçici Kayıplar Nasıl Azaltılır?

Kalıcı olmayan kayıpları azaltmak için AMM’deki kripto para fiyatları arasındaki farklılığın en aza indirgenmesi gerekir. Bir AMM’deki kripto paralar arasındaki fark sabit kalırsa, likidite sağlayıcılar daha az riskle karşılaşır. Ayrıca takas ücretleri de kârlı olabilir. Şu an AMM modelinde, ayna varlıklara sahip AMM’ler kâr için optimize edilmiş yapılara sahiptir. Bu sayede büyük oranda likidite çekip kalıcı kayıplara karşı dirençli kalırlar. Bu stratejiyi uygulayan likidite sağlayıcılar, ETH’nin fiyatının artması veya azalmasından bağımsız olarak ödüllerini geçici kayıplara karşı koruyabilir.

AMM ile İlgili Neler Bilinmelidir?

AMM modeli ile ilgili bilinmesi gerekenler sayesinde daha fazla kâr elde edilebilir. Bunlar:

• Geçici kayıp sorunu, merkeziyetsiz borsaların başarılı olmasını etkileyen en önemli özelliklerden biridir.
• AMM’lerin likidite havuzuna katkıda bulunarak çeşitli ödüler kazanılabilir.
• Kripto piyasalarında meydana gelen güçlü dalgalanma dönemleri likidite sağlayıcıları olumsuz bir şekilde etkileyebilir.
• Ayna varlıklara sahip AMM’ler geçici kayıplara karşı daha dirençli kalır.
• Finansta likidite oldukça önemlidir; bu yüzden likidite teşvikleri küçümsenmemelidir. Merkezi olmayan borsalar için de aynısı geçerlidir.

Genel olarak AMM modeline sahip platformlar, kullanıcılara daha hızlı ve avantajlı işlem yapma imkanı sunar. Çünkü takas yapmak için başka bir kullanıcı veya araca gerek kalmaz. Bu sayede kişiler alış ve satış işlemlerini daha rahat bir şekilde elde edebilir. Aynı zamanda likidite havuzlarına yatırım yapma imkanı vererek kullanıcıların ödüller kazanmasını ve kazançlarını artırmalarını sağlar. Akıllı çalışma sistemi ile daha zahmetsiz bir kullanım imkanı sunar.